Τα ατυχήματα κατά την μεταφορά του πετρελαίου

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε ένα άρθρο της εφημερίδας "ΓΝΩΜΗ" σχετικά με τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον σε περίπτωση ατυχήματος σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις (...γι' αυτούς που ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει επιχειρηματολογία από αυτούς που αντιτίθενται στην κατασκευή του αγωγού)

Τα ατυχήματα είναι αναπόφευκτα σε όλων των ειδών τις μεταφορές όπως και σε αυτές του πετρελαίου. Τα ατυχήματα αυτά είναι οι πηγές της περιβαλλοντικής ρύπανσης σε όλα τα στάδια της μεταφοράς του πετρελαίου. Οι αιτίες, το μέγεθος και η σπουδαιότητα των επιπτώσεων κάθε ατυχήματος ποικίλουν. Εξαρτώνται από ένα συνδυασμό πολλών φυσικών, τεχνικών και τεχνολογικών συντελεστών. Ως ένα βαθμό κάθε ατύχημα αποτελεί ένα και μοναδικό σενάριο.

Οι πιο συνηθισμένες αιτίες ατυχημάτων περιλαμβάνουν την δυσλειτουργία του εξοπλισμού, ανθρώπινα λάθη, και ιδιαίτερα έντονα φυσικά φαινόμενα (σεισμική δραστηριότητα, τυφώνες και θύελλες κλπ). Η μόλυνση που προκαλείται οφείλεται στις πετρελαιοκηλίδες που δημιουργούνται. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ατυχημάτων είναι ιδιαίτερα σοβαρές και μερικές φορές δραματικές, όταν συμβαίνουν κοντά σε ακτές, σε αβαθή νερά, ή σε περιοχές με μικρή ανανέωση του νερού.

Θαλάσσια μεταφορά.

Το πετρέλαιο που αντλείται στην ξηρά σε ποσοστό πάνω από 50% παγκοσμίως μεταφέρεται με τανκερς σε ποσότητες που πλέον υπερβαίνουν το 1 δισεκατομμύριο τόνους ετησίως. Οι κύριες αιτίες που οδηγούν σε ατυχήματα και δημιουργία μεγάλων πετρελαιοκηλίδων είναι η προσάραξη των τάνκερ σε αβαθή νερά, η σύγκρουση των τάνκερ με άλλα πλοία, οι φωτιές και η εκρήξεις του φορτίου. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ITOPF οι αιτίες των ατυχημάτων αναλύονται στα διαγράμματα που ακολουθούν:

Η διεθνής βιβλιογραφία περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια κάθε ένα από τα ατυχήματα στην ιστορία της θαλάσσιας μεταφοράς πετρελαίου. Η ανάλυση κάθε ατυχήματος και των συνθηκών που το δημιούργησαν αποδεικνύουν ότι δύσκολα θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Αν και οι ρυθμοί των ατυχημάτων με τάνκερ συνεχώς μειώνονται, όπως φαίνεται από τον παραπάνω πίνακα, θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να τα αντιμετωπίσουμε και στο μέλλον.

Μιλώντας για την ιστορία θα πρέπει να αναφέρουμε τα μεγαλύτερα ατυχήματα με τάνκερ από το 1967 έως σήμερα.

Κάθε ένα από τα παραπάνω ατυχήματα εξελίχθηκε με το δικό του μοναδικό σενάριο. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις τα επίπεδα της ρύπανσης από τα πετρέλαιο ξεπέρασαν τα θανατηφόρα όρια για την χλωρίδα και την πανίδα και κυρίως για τα πουλιά και τα θηλαστικά.

Σε μερικές περιπτώσεις τα ατυχήματα συμβαίνουν ακριβώς στην περιοχή φόρτωσης, όπως το 1978 στο Shetland το τανκερ Esso Bernica παρουσίασε ρήγμα στα ύφαλα κατά την αγκυροβόληση με αποτέλεσμα 1.100 τόνοι αργού πετρελαίου να κατακλείσουν την παραλιακή ζώνη προκαλώντας σοβαρές καταστροφές στο φυσικό περιβάλλον και τον τοπικό πληθυσμό.

Το πιο δραματικό ατύχημα συνέβη το 1989 στα αβαθή νερά του πορθμού του Prince Williams στην Αλάσκα. Το πετρελαιοφόρο Exxon Valdez προσάραξε δημιουργώντας πετρελαιοκηλίδα 37.000 τόνων αργού πετρελαίου. Καθώς το πετρέλαιο απλώθηκε κατά μήκος της ακτής, κάλυψε ψάρια, φυτά και πουλιά, μετατρέποντας χιλιάδες μίλια αυτής της περιοχής (μοναδικής σε καθαρότητα και βιολογική σπουδαιότητα) σε περιοχή βιολογικής καταστροφής.

Αποθήκευση

Υποβρύχιες δεξαμενές για αποθήκευση πετρελαίου είναι ένα απαραίτητο στοιχείο σε πολλές εγκαταστάσεις φόρτωσης. Χρησιμοποιούνται κυρίως όταν το πετρέλαιο φορτώνεται σε τάνκερς. Οι υποβρύχιες δεξαμενές έχουν χωρητικότητες μέχρι και 50.000 κυβικά μέτρα και κατασκευάζονται κοντά στα τερματικά φόρτωσης των πλοίων. Μερικές φορές χρησιμοποιούνται επίσης για τον σκοπό αυτό αγκυροβολημένα τάνκερς.

Φυσικά υπάρχει σημαντικός κίνδυνος ζημιών σε αυτές τις δεξαμενές και απελευθέρωση του περιεχομένου τους στην θάλασσα, κυρίως κατά την διάρκεια της φόρτωσης των τάνκερ ή σε σοβαρές κακοκαιρίες. Δυστυχώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία από ανάλογα ατυχήματα αλλά μετά την δημιουργία μιας πετρελαιοκηλίδας 1.200 τόνων αργού πετρελαίου το 1988 από μια υποβρύχια δεξαμενή στην Νότια Θάλασσα μετά από μια θύελλα, κάποιες χώρες εισήγαγαν απαγορεύσεις για τέτοιες κατασκευές κοντά στις ακτές.

Αγωγοί πετρελαίου

Παγκοσμίως υπάρχουν πολύπλοκα και εκτενή συστήματα υποθαλάσσιων αγωγών που μεταφέρουν αργό πετρέλαιο και έχουν μήκος πολλών χιλιάδων χιλιομέτρων. Αυτοί οι αγωγοί είναι ανάμεσα στις κύριες αιτίες περιβαλλοντικού κινδύνου στις θαλάσσιες μεταφορές πετρελαίου. Οι αιτίες των καταστροφών και των ζημιών είναι διάφορες και μπορεί να είναι από ελαττώματα του υλικού, διάβρωση του σωλήνα, κακές κολλήσεις, καθίζηση του εδάφους, τεκτονικές μετακινήσεις του πυθμένα, αγκίστρωση από άγκυρες πλοίων και συγκρούσεις με πλοία. Στατιστικά δεδομένα δείχνουν ότι η μέση πιθανότητα να συμβούν ατυχήματα σε κάποιους υποθαλάσσιους αγωγούς είναι 0,093% και 0,064% στην Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη αντίστοιχα.

Ανάλογα με την αιτία και την φύση της ζημιάς (ρωγμές, ρήγμα κλπ) ένας υποθαλάσσιος αγωγός μπορεί να αποτελέσει πηγή μικρής αλλά μακροπρόθεσμης διαρροής ή μιας ξαφνικής εκτίναξης πετρελαίου κοντά στον πυθμένα.

Πρέπει επίσης να συνυπολογίσουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις οι διαρροές σε επίγειους αγωγούς μπορεί να αποδειχθούν επίσης επικίνδυνες για τα παράκτια οικοσυστήματα. Αυτό είναι πολύ πιθανό όταν συμβαίνουν ατυχήματα σε επίγειους αγωγούς κοντά σε μεγάλους ποταμούς ή στην λεκάνη απορροής τους. Κάθε ρύπανση από πετρέλαιο του ποταμού, αναπόφευκτα ρυπαίνει και την θαλάσσια περιοχή γύρω από την εκβολή του. Μια τέτοια περίπτωση συνέβη στα τέλη του 1994 στο Usinsk της Ρωσίας. Από ρήγμα ενός επίγειου αγωγού διέφυγαν 100.000 τόνοι αργού πετρελαίου προκαλώντας βαριά ρύπανση στην λεκάνη του ποταμού Pechora.

Τριαντάφυλλος Μαματσόπουλος

Χημικός Μηχανικός - Οικονομολόγος