Στρατηγικό Όραμα ή Στρατηγική Σύγχιση?

Το άρθρο που θα διαβάσετε παρακάτω δημοσιεύτηκε από το Ινστιτούτο Hudson της Αμερικής (μιας ανεξάρτητης [?] οργάνωσης πολιτικής έρευνας) και αναδημοσιεύτηκε από το περιοδικό της Αλάσκα National Review στην online έκδοσή του. Μια άποψη ενός ερευνητή του ιδρύματος που θα πρέπει να μας βάλει σε σοβαρές σκέψεις για τον εθνικό/στρατηγικό σκοπό της κατασκευής του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη και να μην θεωρούμε δεδομένη οποιαδήποτε υπόσχεση για δήθεν σταθερότητα στην περιοχή που θα φέρει αυτός.


14 Μαρτίου 2007

Πρέπει η Ελλάδα να προχωρήσει στην αποδοχή ενός αγωγού πετρελαίου από τη Ρωσία;

Ήδη, σχεδόν ο καθένας στην Ευρώπη γνωρίζει τη χρήση της ενέργειας από τη Ρωσία ως πολιτικό όπλο. Ακόμα κι έτσι, δεδομένου ότι η ΕΕ αγωνίζεται να φθάσει σε μια κοινή θέση απέναντι στη Ρωσία, το Κρεμλίνο είναι έτοιμο να επεκτείνει τον έλεγχό του επί της ελληνικής και βουλγαρικής ενεργειακής υποδομής - μια άλλη δυσοίωνη εξέλιξη στη σχέση μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ.

Το επερχόμενο ταξίδι Προέδρου Πούτιν στην Αθήνα αυτή την εβδομάδα φέρνει την ελληνική ηγεσία σε μια δύσκολη κατάσταση. Η Ελλάδα αναμένεται να εγκρίνει το υποστηριζόμενο από τη Ρωσία σχέδιο για τον αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολης (Μ-Α). Εάν επιτρέπει στη Μόσχα για να δημιουργήσει ένα τέτοιο πολύτιμο προτέρημα υποδομής, το οποίο θα ανήκει κατά 51% στη Ρωσία, η Αθήνα διακινδυνεύει όχι μόνο την ενεργειακή ασφάλειά της, αλλά ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, η κατασκευή του Μ-Α θα επιφέρει ένταση στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας.

Η Ελλάδα πρέπει αντ' αυτού να πάρει την πολιτικά δύσκολη αλλά στρατηγικά σοφή απόφαση να αναβάλλει το πρόγραμμα, διατηρώντας κατά συνέπεια την κυριαρχία της, συμβάλλοντας στην ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια, και συντηρώντας την αυστηρά σημαντική ενεργειακή συνεργασία που αναπτύσσει με την Τουρκία.
Στο ζήτημα είναι δύο συνδεδεμένα προγράμματα: ο αγωγός πετρελαίου Μ-Α και (TGI) ο αγωγός φυσικού αερίου Τουρκίας-Ελλάδας-Ιταλίας. Και για τους δύο, υπάρχουν οι τρόποι να συνεργαστούν έτσι που θα ωφελούσαν την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια και τη διαφοροποίηση από τη Ρωσία.

Όλο και μεγαλύτεροι όγκοι πετρελαίου από τη Ρωσία και την Κασπία ρέουν στη Μαύρη Θάλασσα και μέσω των τουρκικών στενών στις παγκόσμιες αγορές. Δεδομένου ότι αυτή η επικίνδυνα στενή και κορεσμένη υδάτινη οδός δεν μπορεί να χειριστεί περισσότερη κυκλοφορία πετρελαιοφόρων, όλοι συμφωνούν ότι υπάρχει ανάγκη για τουλάχιστον έναν ακόμη αγωγό παράκαμψης. Υπάρχουν έτσι διάφορες ανταγωνιστικές προτάσεις για την ανάπτυξη των διαδρομών εξαγωγής, από την Ουκρανία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, και την Τουρκία. Από αυτές, εντούτοις, μόνο η βουλγαρική διαδρομή υποστηρίζεται άμεσα από το Κρεμλίνο.

Ο αγωγός Μ-Α, που θα αρχίζει στο βουλγαρικό λιμένα του Μπουργκάς της Μαύρης Θάλασσας και θα καταλήγει στην Αλεξανδρούπολη στην ελληνική ακτή του Αιγαίου, είναι ακόμα ένα ρωσικό πρόγραμμα που αναλαμβάνεται όχι σε εμπορική βάση, αλλά αυστηρά για πολιτικούς λόγους. Μερικές επιχειρήσεις έχουν πιεστεί από τη Ρωσία για να υποστηρίξουν τον αγωγό ενάντια στη θέλησή τους. Αν και η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να θεωρεί ότι χρειάζεται αυτον τον αγωγό για στρατηγικούς λόγους, ο αγωγός απλώς και μόνο θα βλάψει ελληνικά -και ευρωπαϊκά- συμφέροντα.

Ο αναπληρωτής Υπουργός της βιομηχανίας και της ενέργειας Andrei Dementiyev, συντονιστής της Ρωσίας για το πρόγραμμα Μ-Α, δήλωσε σαφώς στην αρχή αυτού του μήνα: "...με Transneft ως χειριστή αυτού του αγωγού, προβλέπουμε ότι ο Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη θα ήταν ένα de facto μέρος του συστήματος αγωγών μας." Ενώ αγωνίζεται η ΕΕ να βρεί μια κοινή θέση στη συνεργασία με τη Ρωσία, εάν δύο από τα μέλη της -Ελλάδα και Βουλγαρία- δίνουν τον έλεγχο των αγωγών τους στη Ρωσία, θα έβλαπταν την αλληλεγγύη της ΕΕ. Επειδή η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να εγκλωβίζεται στο να θεωρεί ότι χρειάζεται απολύτως αυτόν τον αγωγό, έχει συμφωνήσει με τους όρους που θα τον αφήσουν υπό ρωσικό έλεγχο.

[8] Επιπλέον, προκειμένου να εξασφαλιστεί το πετρέλαιο για τον αγωγό, η Ελλάδα πρέπει να συμφωνήσει να δεχτεί τη συμμετοχή του ρωσικού μονοπωλίου φυσικού αερίου της Gazprom στον ξεχωριστό αγωγό TGI -που θα ανέτρεπε εξ ολοκλήρου την ανάγκη για μη-Ρωσική διαδρομή φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Ο TGI είναι ένα -κοινού οφέλους- πρόγραμμα μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας που θα παραδίδει Αζέρικο αέριο στις αγορές της ΕΕ. Θεωρώντας τεράστια την ανάγκη της Ευρώπης για αποθέματα ενέργειας (συγκεκριμένα αερίου), και λαμβάνοντας υπόψη την βασισμένη στον εκφοβισμός ενεργειακή πολιτική της Ρωσίας έναντι της ΕΕ, η πρόσβαση σε μια εναλλακτική πηγή αερίου είναι εξαιρετικά σημαντική. Ο TGI σημειώνει ήδη σημαντική πρόοδο, και μέχρι το τέλος αυτού του έτους το Αζερμπαϊτζάν θα αρχίσει ήδη να στέλνει μικρούς όγκους αναγκαίου αερίου στην Ελλάδα μέσω του TGI. Σε εννέα έτη το Αζερμπαϊτζάν θα μπορεί να εξαγάγει το ένα τρίτο αυτών που η Ρωσία στέλνει αυτήν την περίοδο στην Ευρώπη. Αυτός ο σημαντικός όγκος θα ελευθέρωνε την ΕΕ σε σημαντικό βαθμό από την κυριαρχία της Μόσχας.

Εάν η Ελλάδα προχωρήσει με τον αγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης, θα οδηγήσει στην ένταση με την Τουρκία, η οποία αντ' αυτού προτιμά τη παρακαμτήρια διαδρομή Σαμσούντα- Τσεϊχάν. Στην προσπάθειά της να μειώσει την κυκλοφορία βυτιοφόρων μέσω των στενών, η Τουρκία η ίδια εξέτασε μια ακόμα συντομότερη παράκαμψη αγωγού που θα κατέληγε στο Αιγαίο, αλλά την εγκατέλειψε εν μέρει λόγω διαφόρων περιβαλλοντικών κινδύνων. Αναπτύσσει τώρα ένα πολύ μακρύτερο αγωγό πετρελαίου που θα έφερνε το πετρέλαιο στο μεσογειακό λιμάνι του Τσεϊχάν.

Η Ελλάδα πρέπει να έχει στρατηγική: δεν χρειάζεται τον αγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη, ειδικά όχι με τον τρόπο που είναι σχεδιασμένος, αλλά χρειάζεται τον αγωγό αερίου TGI, ο οποίος εξαρτάται από τη συνεργασία της με την Τουρκία.

Όπως έχουμε δει πριν στη Λιθουανία, στην Πολωνία, και αλλού, η ιδιότητα του μέλους της ΕΕ και του ΝΑΤΟ δεν είναι επαρκείς για να προστατεύσουν μια χώρα από τη ρωσική πίεση. Τώρα που συμβαίνει πάλι αυτό με το βασικό σύμμαχο του ΝΑΤΟ και μέλος της ΕΕ, την Ελλάδα, η υπερατλαντική συμμαχία θα πει τελικά "αρκετά";

Η ουκρανική κρίση με το φυσικό αέριο, τον Ιανουάριο του 2006, έφερε την ενεργειακή ασφάλεια στην πρώτη γραμμή της ημερήσιας διάταξης της ΕΕ, ξυπνώντας τελικά ευρωπαϊκά έθνη από την απάθεια που δείχνανε προς τη Ρωσία για πολλά χρόνια. Σε ένα σημάδι ελπίδας, οι ηγέτες της ΕΕ υπό την ηγεσία της γερμανίδας καγκελαρίου Άνκελας Μέρκελ, άρχισαν να θέτουν αυτήν την νέα προσέγγιση όταν την προηγούμενη εβδομάδα στις Βρυξέλλες συμφώνησε σχετικά με τα μέτρα για να ενισχυθεί η Ευρώπη ώστε να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία εώς το 2020. Ακόμη, όσο αισιόδοξα κι αν είναι, τέτοια μέτρα δεν μπορούν ποτέ να είναι αληθινά αποτελεσματικά εάν ένα κράτος μέλος μπορεί να τα υπονομεύσει. Εάν η Ελλάδα δεν λάβει τη σωστή απόφαση την προσεχή εβδομάδα, θα παραδώσει στο Κρεμλίνο ένα βασικό κομμάτι της ενεργειακής υποδομής της ΕΕ - μετατρέποντας αυτό το στρατηγικό όραμα σε μία στρατηγική σύγχιση.

- Ο Zeyno Baran είναι ανώτερος συνεργάτης στο ίδρυμα Hudson και διευθυντής του κέντρου του ιδρύματος για την ευρασιατική πολιτική, όπου ο Dimitris Apokis, ο οποίος συνυπογράφει αυτό το άρθρο, είναι βοηθός συνεργάτης.



Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το αυθεντικό κείμενο στα αγγλικά:


March 14, 2007 12:00 AM

Greece should pass on accepting an oil pipeline from Russia?.

By Zeyno Baran & Dimitris Apokis

By now, almost everyone in Europe is aware of Russia’s use of energy as a political weapon. Even so, as the EU struggles to reach a common stance toward Russia, the Kremlin is about to extend its control over Greek and Bulgarian energy infrastructures—another ominous development in the relationship between Russia and the EU.

President Putin’s upcoming trip to Athens this week places the Greek leadership in a difficult situation. Greece is expected to approve the Russia-backed Burgas-Alexandroupolis (B-A) oil-pipeline project. If it permits Moscow to create such a valuable infrastructure asset, which will be 51 percent owned by Russia, Athens risks undermining not only its own energy security, but that of the entire European Union. Furthermore, the construction of B-A would strain Greece-Turkey relations.

Greece should instead take the politically difficult but strategically wise decision to shelve the project, thus maintaining its sovereignty, contributing to European energy security, and preserving the critically important energy partnership that it is developing with Turkey.

At issue are two interlinked projects: the B-A oil pipeline and the Turkey-Greece-Italy (TGI) gas pipeline. On both, there exist ways to cooperate that would benefit European energy security and diversification away from Russia.

Increasingly large volumes of oil from Russia and the Caspian flow into the Black Sea and through the Turkish straits to world markets. Since this dangerously narrow and congested waterway cannot handle more oil-tanker traffic, all agree that there is need for at least one bypass pipeline. There are thus several competing proposals for the development of Black Sea export routes, from Ukraine, Romania, Bulgaria, and Turkey. Of these, however, only the Bulgarian route is directly backed by the Kremlin.

B-A, which would begin in the Bulgarian Black Sea port of Burgas and end at Alexandroupolis on the Greek Aegean coast, is yet another Russian project undertaken not on a commercial basis, but strictly for political reasons. Some companies have been pressured by Russia to support B-A against their will. Although the Greek government seems to believe that it needs this pipeline for strategic reasons, the pipeline will only damage Greek—and European—interests.

Deputy Minister of Industry and Energy Andrei Dementiyev, Russia’s coordinator for the B-A project, stated clearly at the beginning of this month, “With Transneft as the operator of this pipeline, we envisage that Burgas-Alexandroupolis would be a de facto part of our own pipeline system.” While the EU is struggling to come up with a common position in working with Russia, if two of its members—Greece and Bulgaria—give control of their pipelines to Russia, they would be damaging EU solidarity. Because the Greek government seems to be locked into thinking it absolutely needs this pipeline, it has agreed to terms that will leave it under Russian control.

Furthermore, in order to secure oil for B-A, Greece may have to agree to accept the participation of the Russian natural-gas monopoly Gazprom in the separate TGI pipeline—which would entirely negate the whole purpose of a non-Russian gas transit route to Europe. TGI is a win-win project between Turkey and Greece that will deliver Azeri gas to EU markets. Considering Europe’s tremendous need for energy supplies (specifically gas), and in light of Russia’s intimidation-based energy policy towards the EU, access to an alternative source of gas is extremely important. TGI is already making real progress, and by the end of this year Azerbaijan will already start sending small volumes of much-needed gas to Greece via TGI. In nine years Azerbaijan could export one-third of what Russia currently sends to Europe. This significant volume would free the EU to a considerable extent from Moscow’s grip.

If Greece goes ahead with the B-A pipeline, it will lead to tension with Turkey, which prefers the Samsun-Ceyhan bypass route instead. In its attempt to reduce tanker traffic through the Straits, Turkey itself considered an even shorter bypass oil-pipeline that would end in the Aegean, but dropped it in part due to a number of environmental risks. It is now developing a much longer oil pipeline that would bring oil to the Mediterranean port of Ceyhan.

Greece needs to be strategic: it doesn’t need the B-A pipeline, especially not the way it is structured, but it does need the TGI gas pipeline, which is dependent on cooperation with Turkey.

As we have seen before in Lithuania, Poland, and elsewhere, EU and NATO memberships are not sufficient to protect a country from Russian pressure. Now that this is happening again with key EU member and NATO ally Greece, will the transatlantic alliance finally say “enough”?

The Ukrainian gas crisis in January 2006 brought energy security to the forefront of the EU agenda, finally awakening European nations from the apathy they exhibited towards Russia for many years. In a sign of hope, the EU leaders under the leadership of German Chancellor Angela Merkel began to exhibit this new approach when last week in Brussels she agreed on measures to help Europe reduce its reliance on Russia by 2020. Yet, however hopeful, such measures can never be truly effective if a single member state can undermine them. If Greece does not make the right decision next week, it will surrender to the Kremlin a key piece of the EU’s energy infrastructure—turning this strategic vision into a strategic mess.

— Zeyno Baran is a senior fellow at the Hudson Institute and director of its Center for Eurasian Policy, where Dimitris Apokis, who co-authored this article, is an adjunct fellow.

Τα συμπεράσματα δικά σας...